ภาวะลำไส้ขี้เกียจ เกิดจากความผิดปกติของระบบประสาทและกล้ามเนื้อของลำไส้ ซึ่งส่งผลทำให้การขยับตัวของลำไส้เพื่อนำส่งอุจจาระทำงานช้าลงโดยผู้ป่วยภาวะลำไส้ขี้เกียจจะเผชิญปัญหาในการขับถ่ายที่ยากขึ้น โดยจะมีอาการท้องผูก ประกอบกับการเบ่งอุจจาระที่ยากขึ้น หรือรู้สึกว่าถ่ายอุจจาระไม่หมด
แล้วอาการแบบไหนถึงเป็นสัญญาณของโรคท้องผูก
หลายคนคงอาจสงสัยว่า “ความไม่ปกติ” ของการขับถ่ายนั้นสังเกตได้อย่างไร? ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว ตราบใดที่จำนวนครั้ง และความคล่องตัวในการขับถ่ายยังเป็นไปตามปกติก็จะ ถือว่าระบบขับถ่ายของคุณอยู่ในเกณฑ์สุขภาพดี แต่หากจำนวนครั้งที่ขับถ่ายลดลง และมีปัญหาการเบ่งถ่ายร่วมด้วย เช่น ขับถ่ายยาก ใช้เวลาเบ่งถ่ายนาน หรืออุจจาระแข็ง หากพบเจออาการเหล่านี้ คุณอาจมีอาการเข้าข่ายอาการท้องผูกเข้าให้แล้ว ซึ่งหากมีอาการเหล่านี้ติดต่อกันนาน 3 เดือนขึ้นไปก็มีแนวโน้มที่จะพัฒนาเป็นปัญหาภาวะท้องผูกเรื้อรัง ถ้าหากคุณละเลยไม่รีบแก้ไข อาการเหล่านี้ก็อาจนำไปสู่โรคต่าง ๆ เช่น ริดสีดวงทวารหนัก ลำไส้ใหญ่อักเสบ และอาจรุนแรงถึงขั้นมะเร็งทวารหนักเลยก็เป็นได้
เช็คลิสต์เข้าข่าย ‘ท้องผูก’
- ขับถ่ายน้อยกว่าปกติ (อย่างน้อยต้องขับถ่าย 3 ครั้ง/สัปดาห์ หรือขับถ่ายทุก ๆ 3 วัน)
- อุจจาระแข็ง
- เบ่งถ่ายยาก ใช้เวลาเบ่งถ่ายนาน
- มีความรู้สึกว่าเบ่งถ่ายไม่หมดสักที
ปรับพฤติกรรมป้องกันท้องผูก
เราควรที่จะปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อลดอาการท้องผูกโดยการรับประทานอาหารที่มีกากใยสูง ดื่มน้ำให้เพียงพอ ขับถ่ายเป็นเวลา หรือเลือกรับประทานผลิตภัณฑ์เสริมอาหารกลุ่มพรีไบโอติกโพรไบโอติกส์ ซึ่งจะดีต่อระบบสมดุลการขับถ่ายในระยะยาวได้มากกว่านั่นเอง
การวินิจฉัยและการรักษาภาวะท้องผูกเรื้อรัง
ภาวะท้องผูกเรื้อรังเกิดจากหลายสาเหต เช่น ลำไส้แปรปรวน ลำไส้ทำงานผิดปกติ หูรูดทวารหนักทำงานผิดปกติหรือมีการเกร็งตัวผิดปกติ รวมถึงอาจมีภาวะแบคทีเรียเกินในลำไส้เล็ก เป็นต้น หากคนไข้ได้รับการตรวจแล้วยืนยันว่า ภาวะท้องผูกเรื้อรัง ไม่ได้เกิดจากไทยรอยด์ทำงานต่ำ ผลข้างเคียงของยารักษาโรคบางชนิด ภาวะลำไส้อุดตัน หรือโรคมะเร็งลำไส้ ประกอบกับได้ปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิตและการรับประทานอาหารแล้ว แต่อาการท้องผูกยังคงไม่ดีขึ้น โดยปกติแล้ว แพทย์จะแนะนำให้ตรวจการทำงานของหูรูดทวารหนัก (Anorectal Manometry) ตรวจการเคลื่อนไหวของลำไส้ใหญ่ (Colonic Transit Time) และตรวจปริมาณแบคทีเรียในลำไส้ (Hydrogen Breath Test) เพื่อรักษาภาวะท้องผูกให้ตรงกับสาเหตุ
หากพบว่า ผู้ป่วยมีภาวะหูรูดทำงานไม่สัมพันธ์กับการเบ่ง หรือเบ่งถ่ายไม่ถูกต้อง ผู้ป่วยสามารถเข้ารับการรักษาด้วยการฝึกเบ่งถ่ายอุจจาระ ด้วยวิธีที่เรียกว่า Biofeedback Therapy ซึ่งแพทย์และคนไข้จะได้ร่วมกันดูภาพการทำงานของหูรูดทวารหนักเพื่อสังเกตการหดและคลายกล้ามเนื้อหูรูดในการเบ่งถ่ายในขณะนั้น และฝึกการเบ่งถ่ายให้ถูกต้องเพื่อรักษาภาวะท้องผูกให้ดียิ่งขึ้น และเมื่อผู้ป่วยได้รับการรักษาอย่างถูกต้องและตรงจุด ก็สามารถหายจากภาวะท้องผูกเรื้องรังได้สำเร็จ (Cr. vejthani)
รู้ไว้ใช่ว่า! ใช้ยาระบายบ่อย ๆ อาจเกิดภาวะลำไส้ขี้เกียจ
ผู้ป่วยท้องผูกหรือมีอาการขับถ่ายลำบากที่ใช้กลุ่มยาระบายกระตุ้นลำไส้เป็นประจำนั้น มักทำให้เกิดปัญหาภาวะลำไส้ติดยา หรือลำไส้ขี้เกียจ (Lazy Bowel) ตามมา ซึ่งภาวะดังกล่าวทำให้ไม่สามารถขับถ่ายได้เอง แต่ภาวะนี้สามารถรักษาได้ด้วยการพบแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุ และปรับยาระบายให้เหมาะสม จนกระทั่งสามารถหยุดยากระตุ้นลำไส้ได้ (Cr.fasino)
